De toekomst van... ons voedselsysteem

Juli 2023

Welkom bij de blogreeks "De toekomst van...", waarin we het dynamische landschap van innovatie in verschillende sectoren verkennen. In dit hoofdstuk duiken we in de wereld van voedingsmiddelen, ontdekken we de uitdagingen waar de sector voor staat en krijgen we inzichten van Sophie Dijkkamp en Marianne Thieme, twee van onze transformatiestrategen bij Elemental. Marianne Thieme heeft bewezen haar visie op klimaat, voedsel en dierenwelzijn om te kunnen zetten in tastbare impact. Als medeoprichter en voormalig partijleider van de Partij voor de Dieren heeft zij het Nederlandse politieke landschap voorgoed veranderd door het publieke debat te verbreden. Sophie Dijkkamp is actief geweest als management consultant in tal van sectoren, was initiatiefnemer van een duurzaamheidsbeweging bij een vorige werkgever en nam deel aan de Nyenrode opleiding Sustainability in Food and Agribusiness.

Hier zijn hun gedachten:

"Wat zijn volgens jou de grootste tekortkomingen van ons huidige voedselsysteem?"

De eerste fout ligt voor de hand: de overexploitatie van het milieu. Het voedselsysteem levert een belangrijke bijdrage aan de uitstoot van vier van de vijf krachtigste broeikasgassen die klimaatverandering veroorzaken. Bovendien heeft de obsessieve focus op productie-efficiëntie ertoe geleid dat de gangbare landbouwmethoden zich organiseren rond monoculturen en zwaar leunen op het gebruik van pesticiden, wat resulteert in schade aan veel ecosystemen.

Een andere fout is de wanverhouding tussen wat we zouden moeten eten en wat er wordt geproduceerd. Een derde van de wereldbevolking lijdt aan een vorm van ondervoeding, variërend van ondervoeding tot obesitas. In rijke landen eten de meeste mensen meer dierlijke producten dan goed voor ze is en voldoen ze niet aan de minimumnormen voor de inname van groente en fruit. In Nederland maakt 80% van het voedingsassortiment in de supermarkt geen deel uit van het voedingsadvies van de overheid (Schijf van Vijf), omdat ze te veel vet of suiker bevatten.

Daarnaast is er een probleem met oneerlijke prijsstelling. Mensen denken vaak dat biologisch geproduceerd voedsel duur is. De waarheid is echter dat niet-biologische voedingsmiddelen te laag geprijsd zijn. Ze bevatten geen eerlijke compensatie voor de sociale en ecologische hulpbronnen die hebben bijgedragen aan het product. Dit resulteert in de onrechtvaardige realiteit dat derden moeten opdraaien voor de externe effecten van de voedselsector.

Voedselverspilling is een ander belangrijk punt van zorg. We komen vaak de uitdaging "we moeten 10 miljard mensen kunnen voeden in 2050" tegen. Maar in feite wordt bijna een derde van al het voedsel dat in de wereld wordt geproduceerd voor menselijke consumptie verspild en wordt bijna de helft van alle landbouwgrond gebruikt om vee te voeden (voor 1 kilo vlees is gemiddeld 7 kilo veevoer nodig). De enorme voedselverspilling vindt plaats in de hele waardeketen, van productie tot consumptie.

Tot slot zijn er problemen met de instabiele toeleveringsketens. Zoals de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne hebben aangetoond, zijn wereldwijde toeleveringsketens uiterst kwetsbaar voor verstoringen. Tegen de achtergrond van de opwarming van de aarde, het verlies aan biodiversiteit en toenemende geopolitieke spanningen zal het belang van meer veerkrachtige toeleveringsketens alleen maar toenemen.

"Waar denkt u dat de voedingssector naartoe beweegt?"

De voedingssector van de toekomst biedt een dieet dat gezond is voor mens en planeet. Om een optimaal dieet te vormen voor de gezondheid van de mens en een duurzaam milieu, legt dit dieet meer nadruk op plantaardige eiwitten en minder voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong dan nu het geval is. Vlees, vis en zuivel hebben een relatief hoge ecologische voetafdruk per kcal in vergelijking met andere voedselgroepen en kennen veel problemen op het gebied van dierenwelzijn.

Bovendien, in de nabije toekomst, we betalen een eerlijke prijs voor ons voedsel. Een prijs die niet alleen de economische kosten weerspiegelt die ten grondslag liggen aan de productie van voedsel, maar ook de sociale en ecologische hulpbronnen die zijn gebruikt.

Tot slot geloven we dat de manier waarop ons voedsel wordt geproduceerd, verwerkt, verpakt en vervoerd zal transparanter worden. Organisaties moeten verantwoording afleggen over de impact in de hele toeleveringsketen vanwege strengere regelgeving (zoals CSRD), maar ook omdat consumenten steeds meer transparantie eisen. Ze willen weten of hun voedsel gezond, veilig en duurzaam is. Dit, in combinatie met de eerder genoemde kwetsbaarheid van het huidige mondiale systeem, zal leiden tot kortere, meer geïntegreerde en meer regionaal georiënteerde toeleveringsketens.

"Als het aan jou was om het voedselsysteem van de toekomst vorm te geven, wat zou je dan veranderen?"

We zijn ervan overtuigd dat als er een betere match zou zijn tussen wat we moet eten vanuit een gezondheidsperspectief en welk voedsel wordt geproduceerd, zouden veel problemen worden opgelost: de kosten van de gezondheidszorg zouden aanzienlijk dalen, land dat nu wordt gebruikt voor het houden van vee of het verbouwen van veevoer zou opnieuw kunnen worden begroeid met natuur, waardoor de biodiversiteit wordt gestimuleerd en koolstof wordt opgeslagen, en er zou meer dan genoeg voedsel zijn om de groeiende wereldbevolking te voeden. Daarom is het onze missie om Nederland het eerste land te maken dat officieel het planetaire EAT-Lancet dieet (link), om Nederlandse burgers niet alleen gezonder, maar ook klimaatvriendelijker te laten eten.

Om deze missie te realiseren moeten we onze perspectieven veranderen en verbreden, nieuwe vormen van samenwerking in het hele voedselsysteem starten en denken in mogelijkheden in plaats van beperkingen. Dit is waar we bij Elemental het beste in zijn. Onze unieke, creatieve aanpak maakt mensen voel en ervaring nieuwe wegen voorwaarts, in plaats van alleen rationeel na te denken over het toekomstige voedselsysteem. Met onze co-creatie tools en systemisch denkperspectief verenigen we mensen en organisaties rond een gezamenlijk doel en weten we hoe we dit doel kunnen laten werken. 

We vormen momenteel een klein netwerk van verschillende partijen die zich bij ons willen aansluiten op onze planetaire dieetmissie. Wil je meer weten of je bij ons aansluiten? We horen graag van je!

Heeft dit artikel anderszins vragen opgeroepen? Neem dan contact op via info@elementalstrategy.com. Wilt u direct spreken met onze transformatiestrategen Marianne Thieme en Sophie Dijkkamp? Dat kan via marianne.thieme@elementalstrategy.com of bij sophie.dijkkamp@elementalstrategy.com.

Gevallen