Een nieuw duurzaamheidsparadigma: niet meer en sneller, maar anders

Een nieuw duurzaamheidsparadigma: niet meer en sneller, maar anders 

De afgelopen maanden zijn we getuige geweest van een reeks extreme weersomstandigheden in verschillende delen van de wereld. Van zware regenval tot verzengende hittegolven, deze gebeurtenissen hebben ernstige gevolgen gehad voor lokale ecosystemen en gemeenschappen. Madagaskar heeft hongersnood geleden, de eerste die volledig wordt toegeschreven aan klimaatverandering. Het IPCC presenteert nu een voorspelling dat binnen enkele tientallen jaren het leven op aarde zal beginnen de gevolgen ondervinden omdat we al verschillende omslagpunten hebben overschreden. Bovendien, Gaya Herrington (KPMG) heeft vergelijkbare bevindingen gedaan in haar studie, waarin ze de oude voorspellingen van “Grenzen aan de Groei” vergelijkt met de ontwikkelingen van de afgelopen decennia. Als individuen en organisaties moeten we keuzes maken, niet alleen uit moreel besef. Om ons voortbestaan na 2040 zeker te stellen, moeten we niet alleen streven naar “netto nul” emissies in 2040, maar ook naar regeneratieve acties vóór 2040. Dit betekent dat er werk aan de winkel is. Laten we enkele concrete implicaties verkennen.

Wat ons te wachten staat 

Wanneer we de afgelopen decennia vergelijken met het “Grenzen aan de groei”-model, komen de gegevens het best overeen met twee scenario’s: het eerste scenario schetst een toekomst waarin vervuiling en het overschrijden van ecologische grenzen zowel de economie als de welvaart ondermijnen. Het andere scenario, waarin technologie een prominentere rol speelt, verzacht de gevolgen tot op zekere hoogte, maar er zal nog steeds sprake zijn van een aanzienlijke daling van de welvaart en de economie. Dit klinkt misschien nog wat abstract, maar gelukkig zijn Karl Mathiesen, Kalina Oroschakoff, Giovanna Coi en Arnau Busquets Guàrdia van Politico hebben een duidelijker beeld gegeven van wat we voor Europa kunnen verwachten:

1. Extreme hitte, waarbij het klimaat van Amsterdam lijkt op dat van Lyon en Rome net zo heet wordt als Riyad 50 jaar geleden (Saoedi-Arabië), leidt tot meer sterfte. Het gevaar is dat koeling met airconditioning het probleem verergert.
2. Droogtes zullen vaker voorkomen, wat leidt tot lagere landbouwopbrengsten, vooral rond de Middellandse Zee. De noordelijke regio’s passen zich mogelijk beter aan en zien hun opbrengsten toenemen.
3. Bosbranden en overstromingen zullen bevolkte gebieden vaker treffen en het leven van ongeveer 5 miljoen Europeanen per jaar beïnvloeden.
4. Nieuwe ziektes die overgebracht worden door muggen en andere vectoren zullen zich verspreiden in Europa, wat zal leiden tot de opkomst van tropische ziektes.
5. De ongelijkheid tussen noordelijke en zuidelijke regio’s in de Europese Unie zal toenemen, omdat hitte de productiviteit van werknemers verlaagt (naast de hierboven genoemde verschillen in landbouwopbrengsten).

Kortom, de context gaat aanzienlijk veranderen. Het einde van de groei nadert en daarmee zal het economische speelveld veranderen. In een context van krimp is er geen ruimte voor traditionele uitbuiting; de maatschappij zal een andere rol vragen van organisaties.

Een nieuw paradigma: niet meer en sneller, maar anders 

De eerste impuls is om te denken: “We moeten sneller gaan, we moeten meer doen. Zo passen we onze huidige groeimindset toe op de duurzaamheidsuitdaging. Om jezelf (en je organisatie) voor te bereiden op een tijd van krimp en welvaartsverlies, moet je fundamenteel anders gaan denken. Onze economie (en haar groei) is een constructie binnen onze samenleving, en onze samenleving opereert binnen een ecologische context. De economische krimp kan niet los worden gezien van het verlies van maatschappelijk welzijn en het verlies van ecologie/natuur. Daarom moeten we, om de welvaart en de economie (als een eerlijke uitwisseling van waarde tussen mensen) te herstellen, beginnen bij de basis: natuur/ecologie. Dus, de “Moeder Natuur als CEO”– initiatief lijkt toch niet zo vergezocht.

“Anders” in de praktijk brengen 

Als we ecologie zien als het fundament waarop onze samenleving en economie functioneren, is het belangrijk om onze bedrijfsmodellen en waardeketens te bekijken binnen de maatschappelijke en ecologische context. Een methode die hiervoor zeer geschikt is (met een paar aanpassingen) is “Vision in Product Design.” Ontwerpers gebruiken deze methode om producten en diensten te herontwerpen met meer betekenis en relevantie binnen de context. In plaats van het systeem product – interactie – context, kunnen we het systeem economie – maatschappij – ecologie gebruiken om op dezelfde manier uit te zoomen en terug te werken van een gewenste systemische verandering naar een nieuw bedrijfsmodel.

De eerste stappen: inzicht in de huidige situatie 

• Begin met het in kaart brengen van je bedrijfsmodel en waardeketen. Hoe werkt het? Waar lever je waarde? Hoe vangt je organisatie die waarde?
• Onderzoek vervolgens de rol die jouw organisatie met dat bedrijfsmodel speelt in de maatschappij. Kijk naar elementen die bijdragen aan welzijn. De “Donuteconomie” biedt een goed kader om deze elementen te identificeren.
• De derde stap is het begrijpen van de ecologie. Welke ecosystemen worden beïnvloed door je bedrijfsmodel en de maatschappelijke impact die je hebt? Hoe beïnvloed je ecosystemen en hoe worden de systemen beïnvloed?

Bouw je toekomstvisie vervolgens laag voor laag op: 

• Hoe kunnen ecosystemen worden hersteld? Welke natuurlijke processen moeten functioneren om natuurlijk kapitaal te laten groeien?
• Welke welvaart kan er ontstaan als de natuur wordt hersteld? Hoe kan natuurlijke groei maatschappelijke waarde opleveren?
• Maak het dan pas concreet voor je organisatie. Wat wordt jouw rol hierin? Welke propositie ga je aanbieden? Voor welke doelgroep? Met welke partners en stakeholders moet je samenwerken? Hoe ga je zorgen voor eerlijke waardecreatie?

In dit proces is een kwalitatieve benadering essentieel. Het gaat er niet om hoeveel ton CO2 er moet worden gereduceerd of hoeveel bomen er moeten worden geplant, maar om het begrijpen van het functioneren van ecosystemen en sociale structuren waarbinnen je opereert. Als organisatie moet je op zoek gaan naar hefboompunten, omslagpunten en positieve feedbacklussen. Als je je organisatie bouwt op basis van deze principes, zal de maatschappij je willen behouden in tijden van krimp. 

We zijn benieuwd naar jouw inzichten en ervaringen. Als u wilt deelnemen aan dit proces of wilt bespreken hoe uw organisatie duurzaamheid anders kan benaderen, stuur ons dan een bericht.

Pieter van der Boog
pieter.vanderboog@elementalstrategy.com